Ký sự Nhật Bản P3: Chùa Viên Giác

VIÊN GIÁC TỰ - Engakuji

Chiều 28/3/2014, sau khi tham quan Chùa Tổng Trì, đoàn đi Kamakura để tham bái chùa Viên Giác thuộc Tông Lâm Tế. Chùa do Thiền sư Vô Học Tổ Nguyên (mugaku sogen, 1226-1286) khai sơn Trụ trì.

Thiền sư Vô Học Tổ Nguyên, còn gọi là Viên Mãn Đường Chiếu Quốc Sư, là người xuất thân từ huyện Ngân, Trung Quốc. Sư đắc pháp nơi Thiền sư Vô Chuẩn Sư Phạm Trụ trì Chùa Vạn Thọ ở Kính Sơn, Trung Quốc, thuộc Tông Lâm Tế. Sau, Sư được mời sang Nhật giáo hoá. Năm 1278, Ngài Lan Khê Đạo Long, vị khai sơn chùa Kiến Trường viên tịch, Ngài Tổ Nguyên được Bắc Điều Thời Tông thỉnh đến nhận trụ trì Chùa này. Thời gian sau, Sư thành lập chùa Viên Giác (engaku-ji) và kiêm nhiệm Trụ trì. Cả hai chùa đều được xếp vào Ngũ Sơn của Liêm Thương (kamakura), trung tâm của Thiền tông Nhật Bản lúc bấy giờ. Cũng như Ngài Đạo Long, Sư lấy Thiền Lâm Tế Nhật Bản làm cơ sở. Đặc biệt là Thiền được thành lập ở Kumakara.

Thời Ngài Tổ Nguyên đến Kamakura gặp lúc ở Nhật có dịch “Nguyên Mãn” là một quốc nạn phải đương đầu. Ngài khuyến hoá mọi người “Không Phiền Não” không sợ. Với Thời Tông, đây là một lời quyết định cứng rắn. Bởi vì khi Sư còn ở Trung Quốc, quân Nguyên chiếm vào Nam Tống gây cuộc chiến tranh khốc liệt, nhưng Sư chẳng có một chút gì dao động, tham gia chống lại quân Nguyên. Thời gian giặc Nguyên sang Nhật, Ngài Tổ Nguyên huấn luyện võ thuật cho các võ sĩ ở Kamakura.

Trải qua lộ trình xe chạy khá dài, cả đoàn cũng vừa thấm mệt. Trưa nay được Thầy Trụ trì Long Ẩn, Chùa Viên Giác sắp xếp cho một bữa ăn trưa đúng phong cách Nhật. Trang nhã, thanh tịnh, cả đoàn ai cũng cảm thấy ấm lòng, hoan hỷ.

NHÂN đã liên hệ trước và được Sư Ông viện chủ chùa Viên Giác là Ngài Hoành Điền Nam Lãnh sắp xếp đón đoàn. Nhưng do sự sắp xếp của đoàn mình bị trục trặc, đến trễ hơn một ngày nên không đủ duyên gặp được. Trong sự tiếc nuối và thấy có lỗi với lòng chiếu cố của Ngài, chúng tôi có nhờ NHÂN chuyển lời của đoàn đến xin lỗi, sám hối. Cũng may còn chút phước duyên an ủi, nhờ Nhân có quen biết và liên hệ nên cả đoàn được Thầy Trụ trì Am Long Ẩn tiếp đón, sắp xếp cho vào thăm Nội viện Tăng đường, tọa Thiền và tham kiến thầy tại am Long Ẩn.

Vào Khu Nội viện thấy bài trí giản dị, gần gũi với thiên nhiên, nhưng sạch sẽ, thanh tịnh và trang nghiêm lắm. Chúng tăng làm việc rất nhẹ nhàng, không nói chuyện, không có tiếng động. Nhẹ nhàng trong cách đi đứng cho đến mỗi một việc làm. Ở giữa trung tâm khu vực này là ngôi điện thờ xá lợi Phật. Phía sau là ngôi trượng thất thờ Ngài Vô Học Tổ Nguyên. Quanh triền núi cách các ngôi điện thờ khoảng 10m là các ngôi tháp rất nhỏ thờ các vị cao tăng trong Chùa đã viên tịch. Bên trái gần ngôi tháp xá lợi là Tăng đường. Tăng đường cũng chính là Thiền đường. Mỗi người chỉ có một cái đơn san sát nhau rất đơn giản, không để vật dụng gì trên đơn cả. Mùng mền chiếu gối để vào ngăn gác phía trên đơn. Giữa hai dãy đơn, quý Ngài thiết trí bàn thờ Phật. Thiết nghĩ, trong một không gian không lớn được bao bọc kỹ bởi núi đá, hành lan, quý Ngài sắp xếp sự thờ tự trang nghiêm cạnh tăng đường như luôn nhắc nhở, sách tấn đại chúng phải kính cẩn, trang nghiêm ngay từng niệm khởi, thu thúc các căn trong từng hành động, giúp cho sự tu hành dễ dàng thăng tiến.

Khi đi ngang qua Tăng đường, chúng tôi chứng kiến cảnh thiền tăng đến xin vào tăng đường nhập chúng tu tập. Khu vực này chỉ là một góc lồi của Tăng đường được ngăn riêng ra. Chư tăng đến đây xin nhập môn phải ở đây 3 ngày như thế. Chỉ có ngồi đó. Đến lúc ngủ cũng ngồi đó mà ngủ, vì căn phòng vừa nhỏ bé vừa trơ trọi không che chắn nhiều. Khi đoàn mới đi vào thì thấy có vị tăng đang ngồi úp mặt lên túi hành lý của mình để nghỉ. Khi đi ra thì thấy hai vị khác mới đến đang đứng đối đáp với vị chủ Tăng đường. Không biết nói gì, nhưng nghe họ nói lớn và mạnh bạo như kiểu la hét, trình kiến giải ngày xưa vậy. Cảnh trí yên ắng, bất chợt vang lên tiếng thét đạo vị, rất có phong thái mạnh mẽ của Thiền phong.

Rời tăng đường, cả đoàn được vào tọa thiền trong Thiền đường Cư sĩ lâm do Thầy Trụ trì khu vực này hướng dẫn. Một lúc tĩnh tọa, cả đoàn lạc an, bao nhiêu phiền muộn, đúng sai, phải trái, khổ vui, no đói của mỗi người đều được lắng dịu. Tiếp đó được lên Am Long Ẩn đối đáp với Thầy Trụ trì Thái Điền Châu Văn, nói cười thông thoáng, tự tại, mọi thứ bỗng dưng tan biến đi đâu mất hết, chỉ còn đạo vị sáng ngời.
Thầy có dáng người cao lớn, đạo mạo trang nghiêm, nhưng luôn tỏa ra một nét khoan thai, thông thoáng, gần gũi và bình dị lạ thường.

Ngồi trong ngôi Am thoáng đãng, dễ chịu, được mời ăn mứt và uống trà đạo, nhưng Thầy không hướng dẫn cách uống gì cả. Mọi người thỉnh Thầy chỉ cách uống trà theo kiểu Nhật, Thầy cười và nói: “Mỗi người có miệng thì tự uống thôi.” Cả đoàn cùng cười to ha hả với Thầy thích thú lắm!

Có vị hỏi về tên Am, Thầy nói:

- Đây là am Long Ẩn, là nơi con rồng ẩn núp. Nhưng khi quý vị đến đây không thấy rồng đâu cả, chỉ thấy một con heo.” Rồi Thầy cười to ha hả rất tự tại.

Đúng là một con rồng ẩn. Quý vị nhằm vào con rồng để thấy hay nhằm vào con heo để thấy?

Trước phòng khách của Am có ghi bốn chữ Hán: “Long ngâm vân khởi.” Có nghĩa là một khi con rồng nó gầm lên thì mây dấy bủa khắp. Hỏi Thầy con rồng nó gầm thế nào? Thầy cười và nói:

- Không biết con heo nó kêu thế nào nhỉ?

Quý vị thử xem, mây bủa nhiều ít?

Khi quý vị hỏi thăm để thỉnh ba cây Thiền bảng, Thầy nói:

- Am này nghèo lắm, chỉ

có một cây thiền bảng do Sư phụ tôi để lại. Nay tôi trao tặng đoàn.

Thầy giang hai tay lên trời, cười và nói tiếp:

- Thế là từ nay đã có người thay thế lãnh trách nhiệm, tôi được thảnh thơi rồi!

Cũng một tràn cười lớn rất phóng khoáng. Cả đoàn chỉ giữ sự hiền lành, lịch sự và cùng Thầy cười một cách sảng khoái, nhưng lại thấy quá đủ. Một cây thiền bảng cũng đã làm mưa làm gió quá chừng! Quý vị nhằm chỗ có việc mà thảnh thơi hay chỗ không việc mà được thảnh thơi? Hahaha. Hay thiệt! Suy gẫm cho thật kỹ! Mình quải thiền bảng về trước nhé!

Chúng tôi trao tặng chiếc nón lá Việt Nam, Ngài đón nhận rất trân trọng, hoan hỷ. Thầy đội nón lên và nói trong nét cười:

- Thế là từ nay tôi sẽ đi hành cước lại như buổi ban đầu.

Rất tuyệt! Có ai thấy được Ngài không?

Không ít thì nhiều, đoàn mình hầu như ai cũng được học hỏi, công phu, thấm nhuần Thiền vị từ Hòa thượng tôn sư và chư vị tôn đức Thiền phái Trúc Lâm chỉ dạy. Vì thế, cả đoàn rất cảm thông và tâm đắc cách nói thoại và cười của Thầy. Qua đối đáp, cả đoàn ai cũng khâm phục đạo phong của Thầy không phải dễ lường. Nếu người thiếu công phu chân thật, làm sao đến được! Thầy nói tiếng Nhật, đoàn nói tiếng Việt Nam. Không cần ai hiểu ai đã nói gì, chỉ biết cùng cười vang mà ai cũng hoan hỷ, đắc ý! Không đụng đến ngữ ngôn mà đã thông suốt. Đúng là đạo phong nhà thiền - bất lập văn tự!

Rời chùa Viên Giác trong niềm hỷ lạc vô biên. Giai thoại “con heo”, nét cười tự tại của Thầy Trụ trì Long Ẩn đã đi suốt cùng mọi người trong đoàn, cứ luôn văng vẳng bên tai và mọi người nhắc lại mãi. Không chỉ có thế, đoàn còn được Thầy quan tâm, dõi theo, sắp xếp suốt cả lộ trình. Ai cũng thấy mình có duyên phước và vẫn cứ muốn trở lại đây thêm lần nữa.

Chùa Kiến Trường cách Chùa Viên Giác không xa lắm, có thể đi bộ sang khoảng 15 phút. Nhưng thời gian không cho phép nên đành ngồi trên xe vừa chạy vừa nhìn thôi. Thấy cảnh chùa nằm trong một dãy núi thật hùng vĩ. Nghe nói đây là Thiền đường căn bản, nhưng không vào được. Tiếc quá! Đành hẹn duyên sau vậy.

Nội viện chùa Viên Giác

Tăng đường chùa Viên Giác