Thiền tông đốn ngộ - Thiền bệnh

THIỀN  BỆNH
Thiền vốn không bệnh, có bệnh sao gọi làthiền?

Tuy nhiên, do người thực hành công phu nghiêng lệch, tâm vội vàng hấp tấp không thể nhận sâu lý thật, được ít cho là đủ,  tạo cơ hội cho tình chấp ngã được nuôi dưỡng sống còn, nên trở thành bệnh hoạn trên đường tu, nếu không kịp thời tỉnh giác thì nhân quả sẽ đến khó lường trước được!
Bởi lý thiền quá gần gũi, xác thật, người nhận ra chỉ trong chớp mắt, nhưng sống được trong ấy hẳn không phải một ngày, hai ngày là xong.  Người mới thấy dễ lầm Phật nhân thành Phật quả.
Thiền lại chỉ thẳng tâm người, thấy tánh thành Phật, lấy tự tin làm gốc, nên người không khéo nhận, dễ thành kiêu mạn, cho TA là trên hết. Trong đây chỉ nêu một ít bệnh thường gặp, thường có, để giúp cho người thực hành ngừa tránh, không phải rơi vào lối tẻ, đường ma, mà thành tựu sức sống trọn vẹn.

I. BỆNH CHẤP LÝ BỎ SỰ, NGHIÊNG LỆCH MỘT BÊN
Người học thiền hấp tấp, cứ nghĩ thiền là vượt ngoài đối đải, không tu không chứng, vốn không có một pháp thật cho người thì có gì để làm? Để học? Do đó, thấy người ngồi thiền thì chê là chấp tướng; thấy kẻ lễ Phật thì cười là hình thức, thấy kẻ nghe giảng thì bảo là mê chữ nghĩa..v.v.., trái lại tự mình sống buông thả như người tầm thường không tu, cho đó là TA đạt thiền. Đây là bệnh nghiêng lệch bên lý, thiếu sức sống thật.
Hãy xem Lục Tổ gạn hỏi Hoài Nhượng: “Có tu chứng chăng?” Hoài Nhượng thưa: “Tu chứng tức chẳng không, nhiễm ô chẳng thể được”. Với chỗ thấy của ngài Hoài Nhượng thì không hoàn toàn bác bỏ tu chứng, đã biết chỗ rốt ráo đó vốn không một vật gì có thể so sánh, nhưng phải công phu thực hành sâu xa mới chứng nghiệm được, đâu phải để tự nhiên mà biết. Song tuy nói tu chứng, nhưng thực ra nó vốn chưa từng có gì nhiễm ô được, nên cũng không có chỗ để tu, để chứng, để được gì thêm nữa. Đây, chính là người có công phu thể nghiệm thực sự mới nói lên được rõ ràng như thế. Nếu người kẹt trên lý suông thì khi bị gạn hỏi như thế, hẳn sẽ đáp: “Không có tu chứng”, vì không có một vật gì có thể so sánh thì tu chứng cái gì? Tuy nhiên với người có chỗ sống chân thật nghe nói thế, liền biết ngay, người này chỉ thấy một bên lý, chưa có sức sống thật sự. Người tu thiền chân chính cần xét kỹ điểm này, chớ để nhân lành thành quả dữ!

II. BỆNH TRI GIẢI – THIỀN NÓI
Hòa Thượng Phù Sơn – Pháp Diễn nói với Đạo Ngô Chân rằng: “Người học đạo chưa đến nơi đến chốn, tự khoe thấy nghe, đuổi theo hiểu biết, dùng miệng lưỡi để hơn thua nhau, khác nào nhà xí bôi đồ nhơ nhớp, chỉ làm tăng thêm mùi hôi thối mà thôi.”
Đây là, cứ lo hơn thua trên cái miệng, đề cao cái Hiểu Biết của mình mà quên mất công phu thực tu, thực chứng. Đó là bệnh NÓI THIỀN, cần phải tránh!

III. BỆNH KIÊU NGẠO, NGÔNG CUỒNG
Người có công phu thấy được chút ít lẽ thật, vội chấp vào đó làm sở đắc của mình, chưa có sức sống chân thật sâu xa nên sanh tâm kiêu mạn, thấy mình là hơn tất cả, vì ít ai có chỗ thấy được như mình. Nếu không sớm tỉnh, lâu ngày thành thói quen, thấy trước mắt như không người, chẳng có ai Biết Ta, chỉ Ta biết Ta thôi, bèn trở thành ngông cuồng, xem thường nhân quả, rất nguy hiểm!
Như trong hội chúng của thiền sư Bạch Ẩn có một ông tăng điên nghĩ rằng mình đã chứng đạt nhất tính với Phật. Ông xé kinh sách và dùng làm giấy vệ sinh bị Bạch Ẩn quở trách. (xem phần Một Sức Sống Sáng Tạo).
Thiền sư Quảng Trí bảo: “Miệng nói niệm Phật, tụng kinh, lễ lạy là Tiểu thừa chấp tướng, dạy người tu tập, còn chính mình thì ngồi chơi. Hoặc suốt năm chẳng lạy một vị Phật, chẳng một lần lễ sám hối, chẳng tụng một bộ kinh. Trái lại, những sách vở thế gian không cần thiết thì ghi chép, hạnh người tu không làm việc thế tục mà làm, xưng là bác học. Khinh rẻ quả Phật không chịu tu, cũng không cần làm một chút điều lành. Khiến cho trẻ nhỏ hậu sanh ra vẻ thông minh, chỉ tìm kiến giải, vừa có chỗ hiểu biết liền cho là một nhảy thẳng vào, còn gì phải nói. Rồi ngông cuồng, ngạo mạn, cống cao trừng trợn, miệng nói bừa bãi, thân không chọn bạn. Chẳng nghĩ đến tình dục thế gian vẫn đầy tràn không ngằn mé, thế nào lại dùng lời hoạt bát mà phá vỡ cửa nhân quả! Tự lầm, làm lầm mọi người, đâu tránh khỏi bị chìm đắm. Nếu chẳng bị ma thâu nhiếp, nhất định phải đọa mãi nơi tam đồ, chịu cảnh núi đao rừng kiếm để đền lại cái nhân trước kia, và mang lông đội sừng để đáp trả cái quả sau đó.”
Người biết rõ nhân quả, nghe đến chẳng rùng mình sao?
IV. BỆNH CHẤP KHÔNG, KHINH THƯỜNG NHÂN QUẢ
Bởi chấp lầm theo kiến giải thô cạn, nghe chỗ lý tột của thiền là bặt niệm đối đải, không tướng phàm thánh, thiên đường địa ngục có thể được, bèn mặc tình mắng Phật, chửi Tổ, chê kinh. Song, đó chỉ là nghe hiểu, mà tâm thật chưa đến, vội đi chê bai tất cả, không ngờ thân mình lọt vào lưới ma mà không hay biết.
Thiền sư Quảng Trí bảo: “Những người học đạo, nếu như hiện hành chưa đoạn, tập khí phiền não lại sâu đậm, ghé mắt sanh tình, chạm trần thành trệ, dù rõ xong ý nghĩa sanh tử, mà sức kia chưa đủ, chẳng thể chấp rằng:  Ta đã ngộ xong, phiền não tánh là không, nếu khởi tâm tu lại là điên đảo. Thế nhưng, tánh phiền não dù không, mà hay khiến thọ nghiệp. Nghiệp quả không tánh, mà cũng tạo nhân khổ. Khổ đau tuy hư dối, vậy mà khó nhẫn là sao?”
Nghĩa là miệng nói không mà tâm chưa không thì đâu tránh khỏi nhân quả, chớ bảo là hoàn toàn không có gì.
Ở một đoạn khác, thiền sư Quảng Trí lại bảo: “Người xưa nói:  - Kẻ học đạo dòm thấy một chút pháp không, rồi nghe người tụng kinh, niệm Phật, lễ bái, thực hành các thứ hạnh, liền bảo: pháp lìa danh tự, nếu theo danh giả thuyết quyền, càng thêm hư vọng. Đây là hạng người trong tâm ngoài miệng trái nhau. Đâu chẳng thấy kinh Lăng Nghiêm nói: Nếu ở trong định kia, các thiện nam thấy sắc ấm tiêu, thọ ấm sáng tỏ, tự cho mình đã đủ, thì có một phần đại ngã mạn, bị ma nhập tâm phủ. Họ bảo, một niệm vượt qua ba vô số kiếp, trong tâm còn xem thường cả mười phương Như Lai, huống chi hàng Thanh Văn, Duyên Giác ở bậc dưới. Chẳng lễ tháp miếu, khinh thường kinh tượng, cho đây là đồng, vàng, gỗ, đất. Và bảo nhục thân là chân thường mà chẳng tự cung kính, lại đi sùng mộ gỗ đất, thật là điên đảo. Quả làm nghi lầm người sau vậy. Phải biết, chấp không mà phá tướng như thế, đều là quyến thuộc của ma. Mặc cho tất cả đều không, sanh không, tử cũng không, nhưng vua Diêm La chẳng không thì làm sao đây? Thật đáng thương xót!”
Đó gọi là Si không, mê lầm nhân quả, là bệnh chẳng phải thiền, cần phải tránh!

V. BỆNH TỰ MÃN, DỪNG BƯỚC GIỮA ĐƯỜNG
Người học được một ít lý thiền, hiểu được một vài công án, liền tưởng mình đã đạt thiền, đã đủ vốn liếng không cần học hỏi, tìm hiểu, thưa thỉnh gì thêm. Không ngờ tập khí ngã mạn ngấm ngầm nổi dậy, thấy TA hơn người, TA tự đầy đủ, TA biết hết rồi..v.v… thành mở đường cho cái TA sống dậy mà không hay biết. Sự thật cái hiểu của mình có được bao nhiêu, so với mười trí của Phật đã được mấy cái mà vội tự mãn quá thế? Đây là bệnh chẳng phải thiền.
Thiền sư Tâm ở Hoàng Long, sau khi đại ngộ, Sư vẫn sống chung lộn với chúng và thường hay tìm hiểu dứt khoát về lời nói của Vân Môn. Hòa Thượng Huệ Nam thấy vậy bèn hỏi:
- Đã biết việc này rồi thì thôi, ông còn dụng nhiều công phu nữa để làm gì?
Sư thưa:
- Dạ, chẳng đúng. Hễ còn một mảy may nghi ngờ là chưa đến hàng vô học, đâu thể tự do tung hoành xoay trời chuyển đất được.
Hòa Thượng Huệ Nam công nhận.
Kinh nghiệm của người thực sống, thực hiểu đầy đủ là như thế. Người chân thật có đạo tâm cần thấy rõ!

VI. TÓM KẾT
Thiền sư Quảng Trí bảo: “Pháp tánh không bờ mé, biển hạnh khó đo lường. Vì vậy, hoặc trong sát na hành đủ vô số kiếp, hoặc hằng hà sa kiếp chưa hết một niệm. Đều bởi, người có hiền ngu, căn cơ có lợi độn, mà ngộ có chậm mau vậy. Hoặc đã ngộ nhập thôi dứt quá sớm, trí chẳng vào tới đạo vi diệu, thì khó thắng nổi tập khí. Nếu một niệm chẳng hết sạch, tức là cội gốc sanh tử, sẽ bị gió nghiệp lôi đi, trở lại vào trong bào thai thân sau.”
Nói chung, người tu thiền phải luôn luôn thấy rõ chính mình trong mọi trường hợp, không để một chút bóng tối chen vào khiến che mờ chân tánh. Điều nên nhớ là, mình đang sống trở về tánh chân, thì phải chân thật với chính mình , không thể dối mình bằng lý này, lý nọ. Một điểm quan trọng nhất không thể lầm lẫn là, phải luôn luôn sáng ngời không để tướng ngã xen vào mà không hay biết. Có tướng ngã vào, nhất định là bệnh, dù lý luận bao che cách mấy cũng không khỏi! Mà chúng ta đều là những người hiện còn đang tu, chưa phải đến quả cứu cánh thì ai dám bảo là hoàn toàn sạch hết tướng ngã? Đã chưa thật sạch hết thì dám tự hào hay sao? Vừa có niệm tự hào, thì chính nó đã hiện ra rồi, đâu thể che mắt được bậc thiện tri thức! Cần phải một phen sáng, là sáng mãi tột mé vị lai không cùng tận, chẳng dừng lại ở bất cứ chỗ nào. Mong huynh đệ chúng ta hãy cẩn thận!